Thưởng thức món Việt ở xứ người

Mùa đông năm kia, bạn tôi tới Rome. Anh kể, sau những ngày dài lang thang ở châu Âu, chiếc lưỡi vốn nhạy cảm, thích thử món mới của anh đã lên tiếng mạnh mẽ: hôm nay phải ăn món Việt, không thể làm bạn với món Tây, Tàu gì nữa. Thế là anh mò mẫm trên mạng, dùng từ khóa “Vietnamese ristorante, Rome, Italy” (Nhà hàng Việt Nam ở Rome, Ý), kết quả, anh tìm thấy Mekong, tiệm ăn Việt Nam tại địa chỉ Via Enea 56/9, Rome.

Khi đến nơi, anh hơi ngạc nhiên vì chủ nhà hàng không phải người Việt. Chồng người Ý, vợ Ý gốc Hoa. Hai vợ chồng không nói được tiếng Việt nhưng lạ, cả nhà hàng đều Việt: tranh Việt, thực đơn Việt, nhạc Việt và những đôi đũa rất Việt. Anh chồng, Joseph, lăng xăng tiếp khách, giải thích món ăn và khi biết bạn tôi, là du khách từ xa tới cũng rành món Việt, anh lập tức cho biết: Món ăn Việt Nam ngon nhất thế giới, hơn Ý, hơn Tàu và hơn mọi nước khác! Tuyên bố này của ông chủ khiến bạn tôi sướng rơn cả người. Bởi anh tuy xa Việt Nam đã hơn 30 năm nhưng vẫn yêu tha thiết mảnh đất hình chữ S, nhà vẫn thường nấu món Việt, nói tiếng Việt để con cái trong nhà không quên nguồn cội. Hóa ra, Joseph tới Hà Nội cách đây 7 năm, ăn mọi món ngon Hà Nội và... ghiền! Vì vậy, Joseph sang Hà Nội mày mò học nấu, học nêm và học tên các món ngon ba miền, đi dọc Việt Nam để thử đủ mọi món ăn.

Có lẽ vì vậy Joseph đã bản lĩnh và nghệ sĩ khi phù phép gia vị Việt Nam để thành món của riêng anh với tên thuần Việt: gà cay nấu cam. Ngay khi nhìn thấy dĩa gà vàng ươm màu nghệ, thơm nồng nàn và mặn mà vị nước mắm, bạn tôi nuốt nước bọt cái ực. Bốn lát cam cắt mỏng như nhắc khách đang ăn món Việt tại Ý, một cọng ngò nhỏ xíu như ôm ấp hương vị Việt Nam. Ngon và lạ miệng nhưng rõ ràng khác rất xa món gà xào cam của Trung Hoa, khác hẳn Chicken Orange của vài nước châu Âu, thuần Việt vì hương vị của nước mắm. Sang tới món thịt heo kho tàu thì bạn tôi muốn ngả mũ trước cách “hòa âm phối khí” của Joseph. Thịt heo được kho bằng nước dừa, caramel tự làm. Nhưng lạ một điều, tuy món có tên thịt heo kho tàu nhưng lại không có nước. Những cục thịt hình vuông được chiên vàng trước khi kho xâu lại với nhau, chen vài lát chanh, đặt nằm trên rau tươi, đi kèm với cải tím làm chua tạo hình ảnh của món thịt nướng. Vậy mà khi ăn vào thơm ngậy trong miệng mùi của dừa tươi, của hương vị ấm áp miền Tây vời vợi. Joseph không dùng ngũ vị hương, không xì dầu vì chàng yêu món ăn thuần Việt.

Không kềm lòng được, bạn tôi hỏi Joseph: “Rome có chợ Việt Nam à?” - “Không, cả nước Ý chỉ có 4 tiệm ăn Việt Nam, nước mắm phải mua tận bên Pháp hay Anh!”. Ồ, hóa ra tình yêu này có nhiều thử thách nhưng vì chân thành nên Joseph tìm cách để vượt qua. Và trước khi bạn tôi rời quán, anh đã len lén để lại hai chai nước mắm nhỏ xíu trên quầy tính tiền. Anh nói với tôi: “Định viết vài chữ nhưng thôi, bởi Joseph nhìn chai nước mắm sẽ gợi cho chàng nhiều thứ: ít nhất một món ngon nữa từ vài giọt nước mắm xa quê này! Khi nào em tới Rome, dù sao cũng phải ghé Joseph để nói tiếng cám ơn chàng: Một người Ý yêu nước Việt”.

Giữ đúng lời hứa với bạn, vài năm sau, tôi đã vượt ngàn dặm đến Mekong của Joseph. Nói chuyện với người bản địa tôi mới biết, ở Rome chỉ có hai nhà hàng Việt Nam mà tiệm Mekong của vợ chồng anh lớn nhất, khách lúc nào cũng đông kìn kịt toàn Tây. Tự nhiên giữa không gian tràn ngập mùi vị Việt Nam, ở một thành phố mà nếu muốn tìm mua nước mắm bạn phải đi mòn cả chân, tôi bỗng ưỡn ngực tự hào, phổng mũi sung sướng lây. Để rồi sau đó, tôi “hùng hổ” lăn vào bếp của bạn tôi, Nicoletta cũng ở Rome, nấu bữa tối cho 6 người, một nửa trong số đó là các thanh thiếu niên. Con của bạn tôi chưa từng đến Việt Nam nhưng vô cùng tò mò về đất nước nhiều năm nay mẹ chúng thường xuyên đi công tác mang về những câu chuyện thú vị.

Thực đơn của tôi đơn giản, mang tính gia đình hơn của Joseph nhiều. Tôi lại làm chả giò, cà tím chiên nước mắm gừng ớt, canh bún nấu với nấm - đậu hũ non - thực đơn này tôi đã nấu mấy ngày trước ở Đức cho gia đình bạn tôi đúng dịp Giáng sinh. Tuy Oberkirch là thành phố nhỏ ở phía nam nước Đức nhưng tôi dễ dàng tìm thấy một vài cửa hàng chuyên bán thực phẩm châu Á, trong đó có cả nơi thuộc về người Việt, bán đủ loại thực phẩm “made in Việt Nam”. Vì vậy, việc đi chợ, tìm mua nguyên liệu trở nên vô cùng đơn giản. Ngược lại, tại Rome, tôi và Nicoletta đã phải bắt 4 chuyến xe buýt, đi hết siêu thị lớn nhỏ lẫn chợ vẫn không tìm thấy nước mắm, chưa kể bánh tráng thì chỉ được bán vài nơi, trong cửa hàng của người Hàn, Trung Quốc. Ngay lúc tôi sắp bỏ cuộc, đã tìm phương án thay thế, trên đường về nhà, chúng tôi đi ngang qua một cửa hàng tạp hóa nhỏ của người Pakistan, rẽ vào hú họa nhưng kỳ lạ thay, trên kệ có chai nước mắm... 1 lít. Tôi đã reo lên: “A, đây rồi!” dù lòng không khỏi buồn khi đọc nhãn “made in Thailand”. Khoảnh khắc ấy đã trở thành lịch sử và hơn 1 năm sau, Nicoletta vẫn còn nhắc đến kèm với tiếng cười giòn tan.

Sau vài tiếng đứng bếp, tôi đã dọn bữa tối đơn giản như một món quà cho những người bạn, lòng khấp khởi chờ đợi nhận xét. Bởi lẽ những thực khách của tôi, nhiều người trong số đó đã từng thử nước mắm và hoàn toàn không thích mùi lẫn vị. Do vậy, tôi đã phải thuyết phục họ cho tôi cơ hội để thử loại gia vị này một lần nữa. Với cách pha nước mắm ớt tỏi học từ mẹ tôi bằng chanh, đường, ớt hiểm, tỏi, chút hành tươi/khô được khử vàng trong dầu và chút nước lọc, tôi đã thay đổi định kiến về nước mắm của gia đình Miriam lẫn các con của Nicoletta hay Marieke, người bạn ở Bruges, Bỉ. Còn với những người bạn ở các nước châu Á, tôi cũng thường trao đổi văn hóa ẩm thực trong nhà của họ để đổi lại những trải nghiệm khó quên.

Món ăn và những buổi họp mặt nồng ấm của người Việt ở nước ngoài

William, người bạn mới từng du học nhiều năm tại Canada, bảo: “Ở Vancouver có nhiều nhà hàng Việt Nam, tao đã từng thử phở, bún, miến và thấy thích hơn cả món Thái, Mã, lẫn Indo vì cách dùng nguyên liệu của món Việt cân bằng hơn, mùi vị cũng không gây ngấy như các nước khác. Tiếc một nỗi, khi về Đài Loan (Trung Quốc), riêng Đài Bắc không có nhiều nơi tao có thể lui tới để thưởng thức ẩm thực Việt Nam. May mà có mày, nên tao lại được nếm nước mắm cho đỡ nhớ”! Tôi biết William không chỉ nhớ những lúc đi ăn nhà hàng Việt mà còn nhớ mảnh đất cậu ấy trải qua đời sinh viên. Hay Miyako, bạn chung phòng người Nhật, từng đến Việt Nam cùng bạn và lê la gần hết các quán ăn vỉa hè ở trung tâm Sài Gòn. Dù hai năm đã trôi qua nhưng thời điểm tôi và Miyako gặp nhau, cô ấy vẫn còn nhớ rõ từng vị của các món ăn, phân biệt được giữa hủ tiếu với bún bò, bánh tráng nướng thông thường với bánh tráng nướng kiểu Đà Lạt, mì quảng với bánh canh. Chúng tôi cùng nhau thử nhiều món ăn, loại thức uống, hào hứng trao đổi đề tài ẩm thực trong suốt 6 ngày đồng hành trên một vùng đất xa lạ và trở nên thân thiết đến mức đã hẹn nhau sẽ vào bếp trổ tài nấu nướng.

Vậy đó, ẩm thực luôn là một phần quan trọng của một nền văn hóa, cách nhanh nhất để ghi dấu ấn trong lòng du khách mặc cho họ đã thực sự ghé chân đến hay chỉ dạo chơi trên chiếc bàn ăn. Chính những người bạn mới, chịu thử món Việt do tôi nấu, háo hức lắng nghe câu chuyện văn hóa thông qua món ăn khiến tôi thêm hào hứng học nhiều món mới, cách bài trí món ăn chuyên nghiệp hơn. Bởi lúc này, tôi không chỉ đơn giản là một người bạn hào hiệp mà còn là đại sứ của Việt Nam dù trong phạm vi rất nhỏ nhưng... miệng truyền miệng và thêm một người yêu nước Việt là thêm một niềm hạnh phúc mà tôi chắc chắn ai cũng muốn được nếm trải.