Cách phát hiện 8 loại thông minh của trẻ

. Tâm lý muốn con “dẫn đầu”

Dễ thấy, hầu hết các bậc cha mẹ đều muốn con mình thông minh, dẫn đầu trong tập thể bạn bè, nhất là trong bối cảnh xã hội phát triển nhanh, sự cạnh tranh về năng lực là yếu tố tiên quyết trong bất kỳ một nghề nghiệp nào. Tuy nhiên, từ tâm lý muốn con mình vượt trội, các bậc cha mẹ thường chú trọng đầu tư vào việc phát triển trí não và cân nặng của trẻ. Theo kết quả nghiên cứu của Công ty Nielsen Việt Nam, hơn 240 bà mẹ từ 22 - 40 tuổi có con từ 13 - 36 tháng đều quan tâm nhiều đến cân nặng và phát triển trí não của trẻ từ 1 - 2 tuổi, mặc dù vẫn có những quan tâm khác như chiều cao, hệ miễn dịch, hệ tiêu hóa của trẻ.

Do đó, vấn đề đặt ra là, liệu việc chú trọng vào phát triển cân nặng và bổ sung những dưỡng chất phát triển trí não là đủ để bé vượt trội, dẫn đầu? Và những biểu hiện, tiêu chuẩn nào để đánh giá một đứa trẻ thông minh hơn các trẻ khác cùng độ tuổi?

. Thói quen đánh giá thông minh

Các bậc phụ huynh thường đánh giá sự thông minh ở trẻ thông qua khả năng ghi nhớ, logic, toán học, tính toán. Điều này không sai nhưng chưa đủ! Bởi, nếu chỉ tập trung vào toán học, thì các bậc cha mẹ vô tình không nhận thấy các loại tố chất, năng khiếu khác của trẻ. Việc đánh giá một đứa trẻ không thông minh khi bé không làm tốt các phép tính hay “đầu hàng” trước các trò chơi logic là quan niệm sai lầm, bởi theo thuyết Thông minh đa chiều, trẻ không chỉ có 1 mà có đến 8 loại hình thông minh khác nhau.

Với mong muốn giúp đỡ người đọc hiểu rõ mình, nhận ra năng lực bản thân, tăng khả năng học hỏi và phát triển, GS.TS nhà tâm lý học, nhà giáo dục, giám đốc điều hành Viện nghiên cứu phát triển con người của Mỹ Thomas Armstrong đã dựa vào học thuyết thông minh đa chiều của Howard Garner để phát triển những nghiên cứu mới, đồng thời phổ biến rộng rãi thuyết này cho cộng đồng. Theo đó, con người từ khi sinh ra đã có thể sở hữu một hay nhiều hơn các loại hình trí thông minh, gồm: ngôn ngữ, logic toán học, không gian, âm nhạc, khả năng vận động cơ thể, năng lực tương tác, năng lực tự nhận thức bản thân, tự nhiên.

Trên cơ sở này, các bậc làm cha mẹ thời hiện đại cần nắm được loại thông minh của trẻ, nhận ra năng khiếu, giúp con trẻ phát triển đúng hướng và tăng khả năng tự tin, bản lĩnh.

. 8 loại thông minh của trẻ

Trong 8 loại hình trí thông minh, trẻ có thể nổi trội đặc biệt ở một khả năng nào đó nhưng cũng có thể sở hữu nhiều loại hình thông minh khác nhau.

- Thông minh ngôn ngữ: Là trí thông minh của những phóng viên, nhà văn, nhà thơ, người kể chuyện, luật sư, người có khả năng ngôn ngữ có thể tranh luận thuyết phục hướng dẫn có hiệu quả thông qua lời nói. Họ yêu thích cách sử dụng âm thanh của từ ngữ thông qua việc chơi chữ, đố từ và cách uốn lưỡi, họ có khả năng nhớ các sự kiện, bậc thầy về đọc và viết.

- Thông minh logic toán học: Là trí thông minh đối với những con số và sự logic. Đây là trí thông minh của những nhà khoa học, kế toán viên và những nhà lập trình. Họ có khả năng xác định nguyên nhân chuỗi các sự kiện, cách tư duy theo dạng nguyên nhân – kết quả, khả năng sáng tạo các giả thuyết, ưa thích các quan điểm dựa trên ý chí.

- Thông minh về không gian: Nhạy cảm sắc bén với những chi tiết cụ thể trực quan, suy nghĩ bằng hình ảnh, hình tượng, có khả năng cảm nhận, chuyển đổi và tái tạo những góc độ khác nhau của thế giới không gian trực quan dưới dạng hình ảnh đồ họa. Đây còn là đất sáng tạo của các kiến trúc sư, nhiếp ảnh, nghệ sĩ, phi công và kỹ sư cơ khí trong việc dễ dàng định hướng bản thân trong không gian 3 chiều, thích các trò chơi xếp hình, mê cung.

- Thông minh về âm nhạc: Có khả năng cảm nhận, thưởng thức và tạo ra các nhịp điệu. Trí thông minh âm nhạc còn có trong tiềm thức của bất kỳ ai, miễn là có khả năng nghe tốt, dành thời gian cho âm nhạc, biết hát theo giai điệu và phân biệt được nhiều tiết mục khác nhau với sự chính xác của các giác quan. Điển hình là DJ, nhạc sĩ, nhạc công, giáo viên dạy nhạc, ca sĩ.

- Khả năng vận động cơ thể: Là loại thông minh của chính năng lực cơ thể, khả năng điều khiển các hoạt động thân thể của con người và thao tác cầm nắm các vật thể một cách khéo léo. Điển hình là các vận động viên thể thao, thợ may, thợ mộc, thợ cơ khí, bác sĩ phẫu thuật.

- Năng lực tương tác: Là năng lực hiểu, cảm nhận, làm việc và tương tác tốt với người xung quanh, cộng đồng. Có khả năng nhìn sự việc dưới góc độ, quan điểm của người khác. Năng lực tương tác hay gặp ở giám đốc, hiệu trưởng, nhà tâm lý, luật sư.

- Năng lực tự nhận thức bản thân: Hay còn gọi là trí thông minh nội tâm. Người thuộc loại trí tuệ này có thể dễ dàng hiểu rõ những cảm xúc của bản thân. Sử dụng chính những hiểu biết của mình để vạch ra hướng đi cho cuộc đời. Họ có tính độc lập mạnh mẽ, thích làm việc một mình. Điển hình là là tu sĩ, nhà trị liệu, giáo viên tâm lý, doanh nhân.

- Tự nhiên: Những người này có khả năng quan tâm tự nhiên với thực vật và động vật, nhạy bén, tinh thông việc nhận dạng và phân loại vô số chủng loại động thực vật trong môi trường. Điển hình là những nhà tự nhiên học, nhà sinh thái học, nhà làm vườn, bác sĩ thú y.

. Nuôi dạy trẻ theo học thuyết thông minh đa chiều

Để nhận biết và phát triển năng khiếu của trẻ, trước tiên, các bậc cha mẹ phải nắm vững đặc điểm và biểu hiện của mỗi loại trí thông minh để quan sát và áp dụng vào trẻ. Hãy để trẻ phát triển tự nhiên chứ không bắt buộc phải “gò ép” một loại trí thông minh nào đó theo yêu cầu của cha mẹ. Mỗi đứa trẻ đều có những năng khiếu nhất định và hoàn toàn có thể dẫn đầu trong lĩnh vực trí thông minh của mình. Việc phát hiện sớm bé sở hữu loại hình trí thông minh nào có thể giúp con định hướng đúng và thành công trong tương lai.

Mẹ nên dành thời gian quan sát con khi chơi. Trẻ thường bộc lộ cảm xúc rất rõ ràng khi chơi đùa. Hãy để ý xem bé thích chơi trò ngôn ngữ, vẽ tranh, chơi các hình khối, hát hò hay đếm số. Thích chơi chung với người khác hay một mình. Cho trẻ thử qua nhiều loại trò chơi, đồ chơi khác nhau và hãy để bé tự xoay sở, khám phá khi chơi. Sự can thiệp của cha mẹ chỉ nên mang tính chất định hướng, gợi mở vấn đề. Bên cạnh đó, việc khuyến khích bé thể hiện, tự do trình bày cũng sẽ giúp bé tự tin và hiểu rõ bản thân mình hơn. Bé cũng sẽ hạnh phúc hơn khi được tự do làm điều mình thích.

Ngoài những yếu tố không can thiệp được như gen di truyền và tố chất bẩm sinh, thì những yếu tố khác cha mẹ có thể tác động để bé phát triển tốt hơn, như dinh dưỡng và học tập. Trong việc bổ sung dinh dưỡng để hỗ trợ bé phát triển thông minh đa chiều, thì việc tập trung vào các dưỡng chất trợ giúp phát triển não bộ là chưa đủ; các bậc phụ huynh hãy bổ sung cho con những dưỡng chất giúp phát triển những yếu tố quan trọng khác, như tầm vóc, trí não, đồng thời hỗ trợ hệ miễn dịch và tiêu hóa. Bởi ngoài những dưỡng chất cho trí não, phát triển tầm vóc bao gồm cân nặng, chiều cao giúp trẻ sẵn sàng cho sự vận động. Sự phát triển của hệ miễn dịch sẽ giúp bé khỏe mạnh hơn, gia tăng khả năng tiếp xúc... Trong khi đó, việc chú trọng hệ tiêu hóa khỏe mạnh sẽ giúp bé hấp thụ tốt, tối ưu các chất dinh dưỡng thông qua bữa ăn hàng ngày.

Bổ sung dinh dưỡng đúng, đầy đủ được ví như là việc tạo nền tảng, điều kiện tốt để trẻ phát triển các loại hình thông minh. Còn việc phát hiện, tối ưu loại hình thông minh của trẻ phụ thuộc vào cách giáo dục của cha mẹ. Kết hợp hài hòa hai yếu tố này, các bậc cha mẹ đều có quyền tin rằng, con mình sẽ dẫn đầu.

Bảng hành vi, tính cách của trẻ phát triển bình thường từ 0 - 6 tuổi (Theo nghiên cứu của khoa tâm lý bệnh viện Nhi đồng 2 TP.HCM):